Bệnh Alzheimer: nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bệnh Alzheimer là một dạng tổn thương não. Bệnh gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng tới trí nhớ và làm suy giảm trí tuệ. Bệnh cần được chăm sóc đặc biệt và cẩn thận. Vậy phòng ngừa và điều trị bệnh như thế nào? Hãy cùng healthmart.vn tìm hiểu ngay nhé!

Bệnh Alzheimer là bệnh gì?

Bệnh Alzheimer (AD) là bệnh gây ra những thay đổi bất thường trong não, chủ yếu ảnh hưởng đến trí nhớ và khả năng trí tuệ khác. Alzheimer là một loại bệnh, chứ không phải là một phần bình thường của quá trình lão hóa. Mất trí nhớ là triệu chứng thường gặp đầu tiên. Khi bệnh tiến triển, việc mất khả năng lý luận, ngôn ngữ, khả năng ra quyết định, phán đoán và các kỹ năng quan trọng khác khiến người bệnh không thể kiểm soát cuộc sống hàng ngày nếu không có sự giúp đỡ của người khác, thường là thành viên gia đình hoặc bạn bè. Đôi khi, họ sẽ có những thay đổi khó khăn về tính cách và hành vi, nhưng điều này không phải lúc nào cũng xảy ra.

Thuốc bổ não của Nhật loại nào tốt?

Bệnh Alzheimer đặt ra những thách thức thực sự cho cả người được chẩn đoán bị AD và những người chịu trách nhiệm chăm sóc. Điều này không có nghĩa là sẽ không còn thời gian vui vẻ, chia sẻ tiếng cười, và tình bạn. AD thường phát triển từ từ, có thời gian để điều chỉnh theo chẩn đoán, lập kế hoạch trước, và dành thời gian có chất lượng với nhau.

Gần 15 triệu người Mỹ chăm sóc miễn phí cho người mắc bệnh Alzheimer hoặc bệnh sa sút trí tuệ khác (Dữ Kiện & Con Số Năm 2011 của Hiệp Hội Alzheimer). Tiến sĩ Alois Alzheimer, bác sĩ tâm thần học và nhà thần kinh học người Đức, được cho là đã xác định được trường hợp “bệnh sa sút trí tuệ tiền lão suy” được công bố đầu tiên năm 1907, một tình trạng hiện được gọi là bệnh Alzheimer.

Bệnh Alzheimer là hình thức phổ biến nhất của bệnh sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi. Các thuật ngữ “Alzheimer” và “bệnh sa sút trí tuệ” thường được sử dụng thay thế cho nhau, nhưng tình trạng bệnh không giống nhau. “Bệnh sa sút trí tuệ” là thuật ngữ có nghĩa là một người không còn có khả năng tự kiểm soát do suy giảm nhiều khả năng trí tuệ kéo dài, ảnh hưởng đến trí nhớ, sự chú ý, và lý luận. Bệnh sa sút trí tuệ có thể do nhiều bệnh trạng khác nhau gây ra, như thương tích nặng ở đầu hoặc đột quỵ nghiêm trọng. Các bệnh sa sút trí tuệ phổ biến khác là bệnh sa sút trí tuệ cơ thể Lewy, bệnh sa sút trí tuệ vùng trán-thái dương, bệnh sa sút trí tuệ mạch máu, và bệnh sa sút trí tuệ Parkinson (xem tờ thông tin của FCA, Bệnh Sa Sút Trí Tuệ: Đây Có Phải Là Bệnh Sa Sút Trí Tuệ Không và Bệnh Này Có Nghĩa Là Gì?).

Mặc dù chưa hiểu rõ nguyên nhân và sự tiến triển của AD, nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy những thay đổi đầu tiên trong não xảy ra nhiều nhất là 15 năm trước khi các triệu chứng của bệnh sa sút trí tuệ biểu hiện ở người bị AD. Một số kiểu chụp não có thể phát hiện ra những thay đổi này. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn chưa đủ tiên tiến để có thể được sử dụng thực tế trong việc dự đoán người sau này sẽ phát triển bệnh Alzheimer.

Bệnh Alzheimer có nguy hiểm không?

Bệnh này có thể xuất hiện sớm ở độ tuổi 30, nhưng thường được chẩn đoán sau tuổi 60, và nguy cơ bị bệnh tăng theo tuổi tác. Ở độ tuổi 90, khoảng 40% dân số có thể bị ảnh hưởng. Tính di truyền của AD rất phức tạp, và kiế thức về điều này đang thay đổi nhanh chóng. Ngoại trừ một tỷ lệ nhỏ các gia đình có một gen duy nhất gây bệnh, việc thành viên gia đình bị AD chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh của bạn ở mức vừa phải. Bệnh Alzheimer được báo cáo là nguyên nhân gây tử vong cao thứ sáu ở Hoa Kỳ.

Dấu hiệu nhận biết bệnh Alzheimer

Người bị AD có thể cho thấy các triệu chứng của bệnh từ ba đến năm năm trước khi chẩn đoán. Giai đoạn này, khi sự thay đổi xuất hiện nhưng bệnh chưa chuyển biến xấu, được gọi là “suy giảm nhận thức nhẹ” hoặc MCI. Cần hiểu rằng không phải tất cả mọi người bị MCI sẽ mắc AD. Thực tế, khoảng 40-50% số này có thể không bao giờ mắc AD. (Xem Tờ thông tin của FCA Suy Giảm Nhận Thức Nhẹ (MCI).) Những vấn đề ban đầu thường được xem là những thay đổi bình thường do lão hóa, và chỉ khi nhìn lại thì người chăm sóc mới nhận thấy rằng các triệu chứng đã diễn ra trong nhiều năm.

Mặc dù trung bình, người bệnh sống được thêm bốn đến tám năm sau khi chẩn đoán, nhưng việc họ sống thêm 20 năm không phải là hiếm. Để dễ dàng hiểu được những thay đổi xảy ra khi bệnh tiến triển, AD thường được chia thành ba giai đoạn: đầu, giữa và cuối. Tuy nhiên, sự phát triển và tiến triển của các triệu chứng ở mỗi cá nhân là khác nhau.

Bệnh Alzheimer có mấy giai đoạn?

Bệnh Alzheimer giai đoạn đầu

Biểu hiện Alzheimer giai đoạn đầu

• Gặp khó khăn khi ghi nhớ các sự kiện hoặc cuộc trò chuyện gần đây, tháng hoặc ngày trong tuần
• Lặp đi lặp lại một câu hỏi hoặc câu chuyện
• Mất khả năng quản lý tài chính, viết séc sai thông tin
• Rút khỏi các hoạt động xã hội và thờ ơ nói chung; gặp khó khăn khi bắt đầu một hoạt động
• Khó nấu ăn và mua sắm hơn; có thể để chảo cháy trên bếp, và quên thức ăn trong tủ lạnh
• Khả năng phán đoán kém, khó đưa ra quyết định sáng suốt; dễ dàng bị ảnh hưởng bởi người khác
• Xu hướng làm mất đồ hoặc không nhớ đồ vật được để ở đâu khi chúng được “cất đi cẩn thận”
• Có thể bị mất phương hướng trong môi trường quen thuộc hoặc dễ dàng bị lạc
• Khả năng lái xe giảm sút; các tuyến đường lái xe lạ hoặc lái xe ở một nơi xa lạ sẽ gây khó khăn
• Phủ nhận rằng có điều gì đó sai

Bệnh Alzheimer giai đoạn giữa

Biểu hiện người bị Alzheimer giai đoạn giữa

• Các hành vi khó khăn xuất hiện thường xuyên, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Các ví dụ phổ biến bao gồm: tức giận, nghi ngờ, phản ứng thái quá, và hoang tưởng (ví dụ như tin rằng các thành viên gia đình đang ăn cắp tiền hoặc vợ/chồng đang ngoại tình)
• Lặp lại các câu hỏi hoặc câu nói nhiều hơn
• Đi lang thang (tức là thấy bồn chồn hoặc kích động vào cuối buổi chiều muộn và buổi tối)
• Sợ tắm
• Các vấn đề về ăn uống, phép tắc ăn uống suy giảm
• Đi tiểu không tự chủ (không kiểm soát được) hoặc gặp “tai nạn” về đi tiểu
• Tích trữ đồ đạc, đặc biệt là giấy
• Hành vi tình dục không phù hợp
• Hành vi bạo lực— đánh đập, la hét, trang bị vũ khí để tự vệ
• Sẽ đi từ cần giúp đỡ chọn quần áo và nhớ thay quần áo đến cần giúp đỡ mặc quần áo
• Sẽ tiến triển từ cần nhắc nhở về chăm sóc cá nhân đến cần giúp đỡ tắm rửa, uống thuốc, đánh răng, cạo râu, chải đầu, đi vệ sinh, v.v.
• Khó khăn hơn với việc diễn đạt bằng lời, cũng như khả năng hiểu, đặc biệt khi cố gắng gọi tên đồ vật
• Các vấn đề về không gian (ví dụ, gặp khó khăn khi tìm đường, đôi khi kể cả ở nhà)
• Mất khả năng đọc, viết và số học; khó theo dõi mạch câu chuyện của chương trình truyền hình
• Mất khả năng phối hợp, thường dẫn đến các vấn đề về cử động chân hoặc bước đi
• Sẽ cần chăm sóc hoặc giám sát; có thể trong 24 giờ một ngày
• Đôi khi có thể mất khả năng nhận ra thành viên gia đình và bạn bè

Bệnh Alzheimer giai đoạn cuối

Biểu hiện người bị Alzheimer giai đoạn cuối

• Mất khả năng giao tiếp
• Không có khả năng nhận ra mọi người, địa điểm và đồ vật
• Yêu cầu trợ giúp hoàn toàn với tất cả các hoạt động chăm sóc cá nhân
• Mất khả năng đi lại
• Mất khả năng cười
• Có thể bị co rút cơ
• Có thể mất khả năng nuốt
• Có thể xảy ra co giật
• Giảm cân
• Phần lớn thời gian dành để ngủ
• Có thể có nhu cầu mút đồ vật
• Không kiểm soát đại tiện và tiểu tiện

Chẩn đoán bệnh lý Alzheimer bằng cách nào?

Hiện nay không có xét nghiệm duy nhất dẫn đến việc chẩn đoán AD. Trước tiên, bác sĩ cần chứng minh được rằng mất trí nhớ là bất thường và kiểu triệu chứng phù hợp với AD. Việc này đôi khi đòi hỏi kiểm tra trí nhớ chuyên biệt. Sau đó, bác sĩ cần loại trừ các bệnh khác có thể gây ra cùng triệu chứng. Ví dụ, các triệu chứng tương tự có thể do trầm cảm, suy dinh dưỡng, thiếu vitamin, rối loạn tuyến giáp và rối loạn chuyển hóa khác, nhiễm trùng, tác dụng phụ của thuốc, lạm dụng ma túy và rượu, hoặc các tình trạng khác gây ra. Nếu các triệu chứng là đặc trưng của AD và không tìm thấy nguyên nhân khác, chẩn đoán sẽ được đưa ra. Dưới sự giám sát của bác sĩ lành nghề, chẩn đoán này là rất chính xác.

Thành viên gia đình hoặc bạn bè nhận thấy những vấn đề về trí nhớ hoặc hành vi bất thường của bệnh nhân thường yêu cầu đánh giá bệnh Alzheimer. Bác sĩ thường bắt đầu đánh giá bằng cách kiểm tra bệnh sử và thực hiện khám sức khoẻ, cũng như đánh giá khả năng nhận thức của bệnh nhân (các quá trình tâm thần về nhận thức, trí nhớ, phán đoán và lý luận). Phương pháp này có thể giúp bác sĩ xác định liệu có cần thêm kiểm tra nữa không Bác sĩ chăm sóc chính có thể giới thiệu bệnh nhân đến trung tâm chẩn đoán bệnh Alzheimer được chỉ định, hoặc bác sĩ thần kinh, bác sĩ chuyên khoa bệnh sa sút trí tuệ, hoặc lão khoa để khám bệnh chuyên sâu hơn. Việc khám bệnh này có thể bao gồm đánh giá y khoa, xem xét bệnh sử toàn diện, xét nghiệm máu, và chụp não (MRI hoặc PET), tiếp theo là đánh giá thần kinh và tâm lý học thần kinh chuyên sâu. Đánh giá bệnh sa sút trí tuệ nên bao gồm phỏng vấn các thành viên gia đình hoặc những người khác có quan hệ mật thiết với người được đánh giá.

Thông tin khoa học về việc xác định “chỉ dấu sinh học” của AD đang có nhiều tiến bộ nhanh chóng. Chỉ dấu sinh học là những phát hiện bất thường trong máu, dịch não tủy (CSF), hoặc trên ảnh chụp não, là chỉ báo cho AD. Bằng chứng thuyết phục cho thấy các xét nghiệm CSF đặc biệt có thể hữu ích về mặt chẩn đoán. Hiện nay, cũng có thể thấy amyloid, một protein bất thường chính trong AD, trong não bằng cách sử dụng chụp PET. Khi kiến thức ngày càng tiến bộ, các xét nghiệm này có thể được sử dụng trong lâm sàng. Tuy nhiên, ngay cả bây giờ, rõ ràng là chỉ riêng các xét nghiệm này sẽ không đủ để chẩn đoán AD. Việc chẩn đoán vẫn sẽ phụ thuộc vào đánh giá kỹ lưỡng và có kỹ năng.

Phòng ngừa bệnh lý Alzheimer như thế nào?

Phòng ngừa bệnh Alzheimer là một chủ đề phổ biến trong giới truyền thông. Một số thực hành về lối sống không liên quan đến y khoa được khuyến nghị để có thể phòng ngừa, một phương thức lành mạnh để kiểm soát bệnh, và sức khỏe liên quan đến tuổi tác nói chung. Có bằng chứng, nhưng không phải bằng chứng được chứng minh rõ ràng, cho thấy kích thích thần kinh (trò chơi trí não), tập thể dục (như đi bộ, bơi lội, yoga), các hoạt động xã hội, và chế độ ăn uống khỏe mạnh (trái cây, rau củ, và thực phẩm có nhiều chất chống oxy hóa) có thể giúp ích.

Tuy nhiên, rất nhiều bằng chứng cho thấy những cơn đột quỵ nhỏ thường gặp ở những người bị bệnh Alzheimer, điều này chỉ làm cho các triệu chứng của AD xấu hơn. Với những gì chúng ta biết về phòng ngừa đột quỵ, duy trì huyết áp khỏe mạnh, tránh hoặc kiểm soát tốt bệnh tiểu đường, giảm cholesterol, và không hút thuốc là bốn việc chính bạn có thể làm để giảm nguy cơ.

Điều trị Alzheimer bằng cách nào?

Chưa có ai hiểu hoàn toàn nguyên nhân gây bệnh Alzheimer, và hiện tại chưa có biện pháp chữa trị. Tuy nhiên, những tiến bộ đáng kể của các nhà nghiên cứu trong những năm gần đây, bao gồm cả việc phát triển một số loại thuốc cho AD giai đoạn đầu có thể giúp cải thiện chức năng nhận thức trong một thời gian.

Ba loại thuốc chính, donepezil (Aricept), rivastigmine (Exelon) và galantamine (Reminyl), đã chứng tỏ có lợi trong việc cải thiện trí nhớ, với ít tác dụng phụ mà thường là gây khó chịu ở đường tiêu hóa. Exelon được sản xuất ở dạng miếng dán, rất hữu ích cho những người gặp khó khăn khi nuốt thuốc. Thật tiếc, những loại thuốc này không hiệu quả cho tất cả mọi người, và hiệu quả của chúng giới hạn ở giai đoạn đầu và giữa của AD. Một loại thuốc khác là memantine HCl (Namenda) cũng được chỉ định để giúp trì hoãn sự tiến triển của AD và thường được sử dụng kết hợp với các loại thuốc trên. Bác sĩ cũng có thể chỉ định thuốc để giúp giảm kích động, lo lắng, và hành vi không thể dự đoán, cũng như cải thiện giấc ngủ và điều trị trầm cảm.

Các loại thuốc mới được phát triển và thử nghiệm thường xuyên. Những người muốn tham gia thử nghiệm lâm sàng nên thảo luận về ưu điểm và nhược điểm với bác sĩ và gia đình của họ. Thông tin về thử nghiệm thuốc lâm sàng và các nghiên cứu khác có sẵn tại Trung Tâm Giáo Dục và Giới Thiệu Bệnh Alzheimer (ADEAR) và Cơ Quan Đăng Ký Nghiên Cứu của FCA.

Chăm sóc thường xuyên của bác sĩ đóng vai trò quan trọng. Những thay đổi lớn, đột ngột về tình trạng tâm thần có thể là triệu chứng chính của các tình trạng có thể điều trị quan trọng như là nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), viêm phổi, hoặc thậm chí gãy xương. Nếu bác sĩ biết rõ bệnh nhân, họ có thể nhanh chóng nhận ra sự thay đổi về tình trạng tâm thần. Nhưng nếu họ được giới thiệu một bệnh nhân bị sa sút trí tuệ mà họ không gặp trong nhiều năm, có thể rất khó để biết liệu có bất cứ thay đổi nào không và không thể bắt đầu khám chẩn đoán phù hợp.

Chăm sóc người bị Alzheimer như thế nào?

Bệnh Alzheimer được gọi là bệnh gia đình, bởi vì căng thẳng mạn tính khi nhìn thấy người thân từ từ suy giảm ảnh hưởng đến mọi người. Việc điều trị hiệu quả sẽ giải quyết nhu cầu của cả gia đình. Người chăm sóc phải tập trung vào nhu cầu của chính họ, dành thời gian cho sức khỏe của họ, và nhận sự hỗ trợ, nghỉ ngơi thường xuyên sau công việc chăm sóc để có thể luôn khỏe mạnh trong cuộc hành trình chăm sóc này. Hỗ trợ tình cảm và thực tiễn, tư vấn, thông tin nguồn lực, và các chương trình giáo dục về bệnh Alzheimer đều giúp người chăm sóc mang đến sự chăm sóc tốt nhất có thể cho người thân.

Dĩ nhiên điều dễ nhất một người có thể nói và điều khó chấp nhận nhất là lời khuyên chăm sóc bản thân khi bạn là người chăm sóc. Theo một người chăm sóc, “sự chăm sóc mà bạn dành cho bản thân là sự chăm sóc mà bạn dành cho người thân của mình.” Thường khó có thể nhìn được xa hơn những công việc chăm sóc đang chờ đón bạn mỗi buổi sáng.

Thông qua đào tạo, người chăm sóc có thể học cách kiểm soát các hành vi đầy thách thức, cải thiện kỹ năng giao tiếp, và bảo đảm an toàn cho người bị bệnh Alzheimer. Nghiên cứu cho thấy người chăm sóc ít bị căng thẳng hơn và có sức khỏe tốt hơn khi họ học các kỹ năng thông qua khóa đào tạo người chăm sóc và tham gia vào (các) nhóm hỗ trợ (trực tuyến hoặc trực tiếp). Việc tham gia vào các nhóm này có thể cho phép người chăm sóc chăm sóc người thân ở nhà lâu hơn.

Khi bạn bắt đầu làm người chăm sóc gia đình, thật khó để biết bắt đầu từ đâu. Có lẽ bạn chỉ vừa mới nhận ra rằng người thân cần được trợ giúp và không còn tự phục vụ như trước đây nữa. Hoặc có lẽ sức khỏe của họ đã có sự thay đổi đột ngột.

Bây giờ là lúc hành động, và lưu tâm đến những người, dịch vụ, và thông tin sẽ giúp bạn chăm sóc. Bạn càng được hỗ trợ sớm thì càng tốt.

Các nguồn lực được liệt kê ở cuối tờ thông tin này sẽ giúp bạn xác định các lớp đào tạo và nhóm hỗ trợ tại địa phương. (Xem hai tờ thông tin của FCA: Hướng Dẫn cho Người Chăm Sóc về Hiểu Hành Vi Sa Sút Trí Tuệ, và Bệnh Sa Sút Trí Tuệ, Chăm Sóc và Kiểm Soát Sự Chán Nản; cũng như bài viết Mười Chiến Lược Chăm Sóc Bệnh Sa Sút Trí Tuệ trong Thực Tế).

Vai trò của người chăm sóc thay đổi theo thời gian khi nhu cầu của người bị AD thay đổi. Bảng sau tóm tắt các giai đoạn của AD, những loại hành vi dự kiến, và thông tin và các khuyến nghị về chăm sóc liên quan đến từng giai đoạn của bệnh.

Chăm sóc người bị Alzheimer giai đoạn đầu

Trong giai đoạn đầu, cả người chăm sóc và người bị AD sẽ muốn dành thời gian điều chỉnh theo chẩn đoán và lập kế hoạch cho tương lai:

• Tìm hiểu: Bạn càng biết nhiều về AD thì càng dễ dàng thực hiện vai trò người chăm sóc.
• Hỗ trợ về tình cảm: Chẩn đoán AD có thể là trải nghiệm đau đớn cho cả người được chẩn đoán và người chăm sóc.
• Vai trò của gia đình: Khi bệnh tiến triển, người bị AD sẽ khó hoàn thành các vai trò thông thường của họ trong gia đình.
• Tài chính: AD có thể là căn bệnh tốn kém. Điều quan trọng là bắt đầu vạch ra các chiến lược để đáp ứng yêu cầu tài chính ngày càng tăng đối với gia đình khi bệnh tiến triển.
• Pháp lý: Cuối cùng, người bị AD sẽ cần trợ giúp đưa ra các quyết định y tế và quyết định tài chính, và đưa ra tất cả các loại quyết định cá nhân quan trọng như ai sẽ chăm sóc cho họ.

Chăm sóc người bị Alzheimer giai đoạn giữa

Trong giai đoạn giữa của AD, vai trò của người chăm sóc sẽ mở rộng đến toàn thời gian. Việc bảo đảm an toàn cho người bị AD sẽ được ưu tiên. Cả người bị AD và người chăm sóc sẽ cần giúp đỡ và hỗ trợ.

• Đối phó với các hành vi khó khăn: Chúng ta thường sử dụng trực giác để giúp quyết định nên làm gì.
• Hỗ trợ về tình cảm: Những người chăm sóc người thân bị AD thường xuyên cảm thấy bị cô lập, và cảm giác đau buồn và mất mặt khi người họ đang chăm sóc thay đổi.
• Chăm sóc nghỉ ngơi: Người chăm sóc cần nghỉ giải lao thường xuyên hoặc “nghỉ ngơi” sau khi chăm sóc và hỗ trợ.
• An toàn: Tạo môi trường an toàn và thoải mái là rất quan trọng.
• Chăm sóc y tế: Người bị AD sẽ cần được chăm sóc y tế liên tục cho cả AD và bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khác có thể phát sinh. .
• Sự căng thẳng của công việc chăm sóc có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn.
• Lập kế hoạch cho tương lai: Nhiều người chăm sóc muốn giữ người thân ở nhà càng lâu càng tốt.

Chăm sóc người bị Alzheimer giai đoạn cuối

• Sắp xếp: Những gia đình chăm sóc người thân bị bệnh Alzheimer giai đoạn cuối nên cân nhắc cẩn thận để sắp xếp bệnh nhân ở cơ sở điều dưỡng chuyên môn hoặc cơ sở chăm sóc bệnh sa sút trí tuệ, nơi có thể giám sát và quản lý đầy đủ.
• Nhà tế bần: Các dịch vụ chăm sóc tế bần được thiết kế để hỗ trợ các cá nhân cuối đời. Các dịch vụ có thể bao gồm nhóm hỗ trợ, y tá đến thăm, quản lý cơn đau và chăm sóc tại nhà. D

Trên đây là những thông tin cơ bản về bệnh Alzheimer mà healthmart.vn vừa chia sẽ đến các bạn. Hi vọng qua bài viết này các bạn sẽ có thêm nhiều thông tin hữu ích nhé! Chúc các bạn thành công.  

Từ khóa:

• Bệnh Alzheimer có chưa được không
• Bệnh Alzheimer sống được bao lâu
• triệu chứng bệnh alzheimer 2020
• chăm sóc người bệnh alzheimer 2020